Babbels & Knabbels: een terugblik

Jullie zijn beiden gepassioneerd met dans bezig. Op welk moment van de dag doen jullie je eerste danspasje?

Stephan: Dit leidt ons eigenlijk meteen naar de grote vraag van wat dans is. Voor mij kan dans alles zijn. Ik maak alleen een onderscheid tussen bewust en onbewust dansen. Het inlassen van momenten doorheen mijn dag waarop ik bewust dans, is zowel op fysiek als mentaal vlak heel belangrijk voor mij.

Solange: Mijn dagelijkse dans begint al liggend in bed, bij het rinkelen van de wekker. Voor ik opsta moet ik alles losmaken. Dat is ook voor mij een manier van zorg dragen voor mijn lichaam.

Wat is het magisch effect van dans op het mentaal welzijn?

Stephan: Het bieden van een podium heeft een groot aandeel in die magie. Je gunt mensen een plaats waarop ze zichzelf en hun talenten via dans beter kunnen leren kennen. Je geeft hen het gevoel dat ze daar ook echt mogen zijn.

Dans kan mensen hun zelfwaarde teruggeven. De waarde van dans en samen op een dansvloer staan is dat we daar in essentie gelijk zijn. We hebben allemaal een lichaam waar we bepaalde dingen wel of niet mee kunnen, maar de beleving die we samen delen staat centraal en verbindt ons hoe dan ook.

Dat zijn mooie, hoopvolle gedachten, maar hoe maak je zoiets nu concreet? Hoe ga je te werk?

Solange: Het is belangrijk om een kader te creëren waarin geen goed of fout heerst. De nadruk leggen op dat er in improvisatie geen verkeerde beweging bestaat, cultiveert een veilige sfeer.

Stephan: Ik noem dat gegeven ook wel “een zachte bril opzetten”. Wanneer je als danstherapeut een beweging in vraag stelt, doe je dat niet vanuit een waardeoordeel. Je vraagt je eerder af hoe een beweging fysiek en emotioneel voelde voor de danser en of die daar gedachten of beelden bij had. De vrijheid die ontstaat door deze mindset zorgt dat mensen geleidelijk aan meer vertrouwen opbouwen.

Solange: Ik pas dit in mijn praktijk specifiek toe op mensen die kampen met een burn-out. Daarbij geef ik hen de mogelijkheid om via beweging toch iets te uiten tussen alle futloze gevoelens door. Eens dansen hoe iets voor je voelt, wanneer je het niet onder woorden kunt brengen, kan helpen om het beter te begrijpen of anders te bekijken.

Mensen die ergens mee zitten kunnen dus dans en beweging inzetten om te leren omgaan met gevoelens of moeilijke situaties. Maar vertrekt danstherapie altijd vanuit een probleem of verloopt het soms ook anders?

Stephan: Danstherapie houdt zich de laatste tijd ook meer en meer bezig met preventie en persoonlijke ontwikkelingsprocessen. In mijn praktijk vertrek ik eigenlijk nooit vanuit een probleem. Het traject wordt eerder bepaald vanuit vragen zoals “waar wil je naartoe?” en “waar wil je naar groeien?”.

Solange:  Inderdaad, zo worden de verhalen van je deelnemers echt de leidraad. Jij schrijft niet alles volledig voor hen uit als facilitator, maar je deint mee op wat er in de groep ontstaat.

Hoe scheppen jullie dan een veilige sfeer? Hebben jullie concrete tips?

Solange: Een eerste gegeven is deelnemers duidelijk inlichten over wat ze kunnen verwachten. Door het kader te schetsen nog voor de sessie begint, weten mensen waar ze aan toe zijn en dat schept rust.

Stephan: Verder is de ruimte voor mij ook een grote factor. Zorg ervoor dat ze uitnodigend is en dat er geen storende elementen zijn. Ik start mijn sessies vaak op in een cirkel en daarbij leg ik speciaal voor elke persoon een kussentje neer. Onze lichamen zijn sensitief voor dat soort kleine dingen, geloof ik. Als danstherapeut dans ik de ruimte ook al graag in. Door nog vóór de dansers arriveren al even een moment in de ruimte te nemen, muziek op te zetten en zelf wat te bewegen, hangt er al een andere energie in de lucht. Deze sfeer is voelbaar wanneer mensen toekomen.

De volgende stap is zorgen dat iedereen zich welkom voelt. Door een ontspannen, toegankelijke houding aan te nemen en zelf rust uit te stralen en diep adem te halen, kun je mensen op hun gemak stellen. Probeer als docent zelf in het hier en nu te zijn en je eigen moeilijkheden te parkeren, een plaats te geven. Geef je deelnemers bij de ontvangst duidelijkheid over waar ze een plekje kunnen innemen of over waar ze hun spullen mogen zetten.

Solange: Benadruk daarnaast ook vrijheid en moedig loslaten aan. Ik breng mijn dansers graag onderling in contact zodat ze elkaar vooruit kunnen helpen. Dat geeft mij als docent ook rust. Als een danser iets niet wil doen, laat ik dat ook toe, maar moedig ik die persoon wel aan om de opdracht dan op een andere manier te interpreteren. Die vrijheid kan contrasten veroorzaken die net veel artistieke waarde in zich kunnen dragen. In het toelaten van toeval kan heel veel moois bestaan. Alles willen controleren en pushen kan averechts werken.

Stephan: Exact, ik zeg ook vaak “in order to go fast, go slow” en vermijd het om te forceren en bruusk met mensen om te gaan. Dat is het meest vruchtbare op lange termijn.

Stephan: De kwestie van toelating en consent is ook heel erg belangrijk als we het hebben over een veilige omgeving creëren. Maak duidelijk dat deelnemers even aan de kant mogen gaan zitten als het teveel wordt. Voelen de dansers zich oké bij aangeraakt worden, waar wel en waar niet? Het hebben en aanmoedigen van dit soort gesprekken kan erg productief en geruststellend werken.

Let op het sociale weefsel van de groep. Motiveer je dansers en bevorder samenhang door gezamenlijke feedbackmomentjes in te lassen. Spreek uit wanneer iets werkte of wanneer er een magisch moment in de dans ontstond.

Als facilitator kun je mensen begeleiden naar meer contact met hun lichaam en gevoel. Hoe krijg je mensen uit hun denken en in hun lichaam?

Solange: Ik gebruik in mijn praktijk allerlei kaarten. Via deze weg maak ik een overgang naar het abstracte. Dan wordt een gevoel plots een godin, een kleur of een bloem die mensen dan ook weer kunnen dansen. Op deze manier worden gedachten een bepaalde richting in gestuurd.

Stephan: Dat herinnert mij aan een uitspraak van Out of The Toolbox-docent Sten Rudstrom: “give the monkey something to chew on”, oftewel “direct the mind to something”. Door dansers een aandachtspunt te geven; een beeld, muziek, een foto, een kaart, een lichaamsdeel, kunnen ze in een creatieve flow terechtkomen. Dit doorbreekt dan gepieker en gemaal waarin we ons als mensen soms verliezen.

Wat zou er gebeuren als docenten principes van danstherapie meenemen in hun “gewone danslessen”? Welke zaken zouden een meerwaarde kunnen betekenen?

Solange: Voeling en contact hebben met je dansers is echt van heel groot belang. Op die manier heb je zicht op wat er leeft en voelt elke persoon in je les zich gezien.

Stephan: Ik gebruik heel vaak het zinnetje “walk your talk”. Daarmee bedoel ik dat je uitstraalt wat je bedoelt. Dat je authentiek en coherent bent door zelf een voorbeeld te zijn van hetgeen wat je aanmoedigt bij anderen. Als danser leer ik persoonlijk het meeste van docenten die zelf ook hun kwetsbaarheid durven laten zien. In een technische les kan het bijvoorbeeld helend zijn wanneer een docent durft toegeven dat die in het begin ook niet meteen alles onder de knie had. Een vraag die elke dansdocent zich volgens mij zou kunnen stellen is: “hoe zorg ik beter voor mezelf en hoe kan ik van daaruit ook beter voor de ander zorgen?”.

Je kunt mildheid uitdragen en uitstralen, bijvoorbeeld met je woordkeuze, houding, intonatie, blik of instructies. Precies dat geeft mensen het gevoel dat ze kunnen landen en zichzelf mogen zijn. Je bent als docent of choreograaf bezig met je kunst, maar probeer daarbij niet te vergeten dat je met mensen werkt en dat je iets in gang kunt zetten. In dans is ons lichaam ons voornaamste medium. Dat lijf zit boordevol ervaringen en gevoelens die geraakt kunnen worden. Als dansdocent een bewustzijn hebben van hoe trauma’s en triggers werken, kan daarbij dus heel waardevol zijn. Tot waar reikt eventuele nazorg die je zelf kunt bieden? Kun je contacten doorgeven die dansers verder kunnen helpen?

Het lijkt me heel zinvol om te reflecteren over wat de meerwaarde van dans zou kunnen zijn in therapie of begeleidingstrajecten. Door hier verder over na te denken en te spreken, kunnen we een prachtige multidisciplinariteit in welzijn blootleggen.

Heb je zin om te ontdekken wat dit allemaal in de praktijk kan betekenen? Schrijf je dan in voor de workshop van Stephan!

Tekst: Hannah Peiren